Dodelu Oskara 1984. godine je u potpunosti obeležila ova biografska drama Miloša Formana (Milos Forman) o jednom od najvećih, ako ne i najvećem muzičkom geniju svih vremena – Volfgangu Amadeusu Mocartu, koja je dobila osam nagrada od jedanaest nominacija. Sa paralelnim pričama između Mocarta i kompozitora Antonia Salijerija, koji su imali odnos pun nadmetanja i borbe za titulu dvorskog kompozitora, mi imamo sjajan uvid u svet dvorova, međuljudskih odnosa, shvatanja muzike i njenog generalnog uticaja na život ljudi u tom dobu.
Početak filma nas upoznaje sa Salijerijem (F. Murray Abraham) koji nakon pokušaja samoubistva završava u ludnici. Njega posećuje mladi sveštenik kako bi mu olakšao duševni bol i tako Salieri počinje da priča o svemu – detaljima iz života, detaljima o zaverama, moralu, talentu i opsesiji od izbegavanja prosečnosti. Nakon sticanja zvanja dvorskog kompozitora Salijeri dolazi u situaciju da se upozna sa mladim Mocartom kog prati reputacija čuda od deteta. Mocart (Tom Hulce) je vulgaran, sa izrazitom odbojnošću prema autoritetima i specifičnim, iritantnim smehom.
Vremenom Mocartova dela bacaju u senku Salijerija koji doživljava kreativnu blokadu i zbog toga rešava da sabotira Mocartovu karijeru. On spletkari, širi glasine, špijunira i ucenjuje Mocarta, koji je samodestruktivni karakter, nevoljan da se uklopi u svet stroge društvne hijerarhije bečkog društva u kome su dvorski kompozitori pre svega sluge. On je takođe i rasipnik, naporni pijanac, dužnik koji je oženjen na brzinu i bez emocija sa Konstancom (Elizabeth Berridge). Osim toga ima tihi sukob sa svojim ocem koji odbija da se njegovo čudo od deteta osamostali od njegovog patronata.
U potpunosti sagledavši njegov način života i životne okolnosti nemoguće je ne diveti se čoveku koji je, pored svih problema, stvorio neka od najuzvišenijih dela u muzičkoj istoriji.
Miloš Forman briljantno hvata ovaj period – muzičare, proslave, žurke, sluge, vlastelu, pa čak i sudske činovnike i grobare, kao i cara Jozefa Drugog koji nevešto balansira između ljubavi prema muzici i potpunog odsustva muzičkog talenta. Prva zvezda filma je ipak muzika koja zauzima centralnu pažnju, naročito u scenama sa operama kojima film obiluje. Opisi muzike su elokventni i iskreni, mi je sve vreme čujemo sa akcentima na poznatim delima, koja Salijeri psihološki tumači. Režija opera je dramatična i moćna.
Autor filma je veoma veliki i poznati perfekcionista. Tako, na primer, nijedan ton u filmu nije delo nekog drugog kompozitora osim Mocarta. Sekvence u kojima likovi sviraju na muzičkim instrumentima su do detalja odrađeni tako da nijedan jedini ton nije pogrešno odsviran (ono što vidite da je odsvirano je ono što čujete). Opera „Don Đovani“ je snimljena na lokaciji na kojoj je prvi put, premijerno izvedena, i samo za četiri lokacije je napravljen set, sve ostale su snimljene direktno.
Kostimi su kreirani na osnovu zapisa i muzejskih eksponata, dok je lokacija snimanja, Prag, odabrana jer nije toliko tehnički razvijena kao Beč koji bi, po rediteljevim rečima, ubio draž. Osim toga, ne postoji nijedna scena sa veštačkim svetlom, iako film traje 180 minuta. Upravo zbog svega nabrojanog ne čudi osam Oskara (najbolji film, muška glavna uloga, režija, scenario, kostim, zvuk, šminka, dekoracija seta).
Gluma u ovom filmu i trud glumaca kako bi se saživeli sa ulogama je izvanredan. Oba glavna glumca su nominovana u kategoriji za glavnu mušku ulogu, a pobedu je odneo F. Marej Abraham za ulogu Salijerija, koji je čak naučio sve note i muzički se opismenio za ulogu. Sa druge strane, Tom Huls je svakodnevno vežbao četiri sata na pianu za potrebe snimanja. Njihovi performansi su vrhunski, sa dosta smenjivanja veoma ubedljivih i postojanih emocija. Podršku im pružaju Elizabet Beridž koja je rastrzana između ljubavi prema mužu i egzistencijalnim potrebama, kao i urnebesni Džefri Džouns (Jeffrey Jones) kao car Jozef Drugi.
Amadeus je specifičan po tome što je postigao relativni komercijalni, ali izuzetni kritički uspeh. Osvojio je silne nagrade iako scenario izvrće pojedine istorijske detalje i činjenice, poput podatka da Salijeri nije trovao Mocarta. Ono što krasi ovaj projekat je izuzetna moć muzike, truda i emocija koji su potrebni da bi se ona stvorila, kao i evidentni trud da sve u filmu ispadne besprekorno.
10/10
